Waar hebben we het ook al weer over?

We spreken van een grote maanstilstand als de maan noordelijker en zuidelijker dan de zon opkomt en ondergaat in haar uiterste posities.

De beweging en timing van de maan zijn veel ingewikkelder dan die van de zon. De maan bereikt elke maand zowel een noordelijk als een zuidelijk positie, en doet in ca 29 dagen wat de zon in een jaar doet. Van maand tot maand veranderen de noordelijke en zuidelijke grenzen van maansopkomst en maansondergang echter. Gedurende een cyclus van 18,6 jaar strekken de grootste noordelijke en zuidelijke posities van de maan zich uit voorbij die van de zon. En net zoals de zon bij elke zonnewende aan zijn grenzen blijft hangen, lijken zijn grenzen niet te veranderen als de maan deze extremen bereikt. Maar waar “zonnestilstand” (zonnewende) een paar dagen duurt, duurt de grote maanstilstand ruim twee jaar!

Wat we gedurende deze tijd waarnemen is de Maan die opkomt aan de horizon ten noorden of zuiden van de zonnewende Zon en hoger aan de hemel komt dan de zomerzonnewende Zon of lager aan de hemel dan de winterzonnewende Zon. Dit doet het elke maand gedurende bijna twee jaar. Voor een waarnemer betekent dit dat de locatie van de opkomende Maan snel ongeveer 70 graden aan de oostelijke horizon aflegt in een maand en hetzelfde doet voor de ondergaande Maan aan de westelijke horizon.

Terwijl deze snelle heen-en-weerreis over de horizon plaatsvindt, zien we de maan haar vertrouwde fasen doorlopen. Dat betekent dat de maan elke dag opkomt en ondergaat in een iets andere fase.

Ik schreef hier al eerder over, op https://www.centrumdeblauweaarde.nl/de-grote-maanstilstand-2024-2025/, en vervolgens op https://www.centrumdeblauweaarde.nl/de-grote-maanstilstand-2025/ en ik heb bij de laatste een aantal links en schema’s geplaatst.

Inmiddels zijn we met een groepje mensen onderweg geweest en hebben de grootste declinatie van de Maan in het veld ervaren, met die grensoverschrijding van de maan waarin zij een paar uur lang verbleef buiten de dierenriem in het sterrenbeeld Voerman.

maan, hoog aan de hemel op 7 maart 2025, op meer dan 66 graden hoogte.

Dit is de maan op het moment dat ze door het zuiden ging, bijna recht boven. Ze staat in het sterrenbeeld de Voerman en er onder zie je nog vaag de drie sterren van de gordel van Orion staan.

Dit is dezelfde richting, maar nu uit de App “Stellarium” . Hier staan enkele namen bij en de declinaties. De maan staat zelf in het sterrenbeeld de Voerman.

Ik ga hier niet uitvoeriger in op onze persoonlijke ervaringen.

Wat staat ons nog meer te wachten bij deze Grote Maanstilstand in 2025

Meest negatieve declinatie

Za 22 maart 2025. om 7.37 uur bereikt de maan de meest negatieve geocentrische* declinatie sinds 1950, te weten -28°43’32”. De maan is in zijn Laatste Kwartier. opkomst 3:32 op 144 en ondergang 9:23 op 216

Om 06:28 staat de maan richting het zuiden (dat is ongeveer tijdens de zonsopkomst) op nog geen 8,5° boven de horizon.

Minimum declinaties bij volle maan

Volle maan 11 juni 2025 volle maan om 09:44uur, geocentrische* declinatie -28°05’12”, dat is iets minder negatief en zuidelijk dan de volle maan van juni vorig jaar, maar het is wel de laagste, volle maan van dit jaar tot 2043. Ze komt maximaal op 8,7° boven de horizon.
Maan opkomst 142° om 21:52uur ondergang 218° om 03:23uur
Volle maan 9/10 juli 2025 Ze komt maximaal op 9° boven de horizon om 23:00uur
opkomst op 140 om 19:48uur op 9 juli ondergang op 219 om 01:16uur 10 juli

Maximum Declinaties volle maan

Volle maan 4/5 dec 2025, in de nacht van 4 op 5 december, opkomst 38 en ondergang 322 declinatie +27°19’11” is de grootste volle maan declinatie dit jaar. Op 4 december rond 23:15 bereikt de volle maan haar hoogste punt op 65° hoog aan de hemel. Pas in 2042 wordt dit volle-maans-record gebroken **
Volle maan 2 jan 2026 Maan opkomst op 38° om 14:42u en ondergang op 322° om 08:33u op 3 januari, de maan bereikt haar hoogste punt op ca 64° rondom middernacht

Samenvatting en meer toelichting

Beweging van de maan

De beweging en timing van de maan zijn veel complexer dan die van de zon. Elke maand bereikt de maan zowel een noordelijke als een zuidelijke positie, en in ca 29 dagen doet de maan wat de zon in een jaar doet. Echter, de grenzen voor de noordelijke en zuidelijke posities van de maansopkomst en -ondergang veranderen maandelijks. Gedurende een periode van 18,6 jaar bereikt de maan haar uiterste noordelijke en zuidelijke posities, die verder reiken dan die van de zon. Net zoals de zon bij de zonnewende zijn uiterste grenzen bereikt, lijkt het alsof de maan op deze extreme punten tijdelijk stopt. Het verschil is dat de grote maanstilstand twee jaar duurt, terwijl de zonnewende slechts enkele dagen aanhoudt.

Tijdens deze periode zien we de maan elke maand opkomen op een plek die steeds verder naar het noorden of zuiden ligt ten opzichte van de zonnewende-zon. De maan komt ook hoger aan de hemel dan de zomerzonnewende-zon of lager dan de winterzonnewende-zon. Dit gebeurt elke maand gedurende ca twee jaar. Voor een waarnemer betekent dit dat de maan elke maand zo’n 70 graden verplaatst aan de oostelijke horizon bij zonsopgang en hetzelfde doet bij zonsondergang aan de westelijke horizon en dat zij daarbij door haar gewone fases gaat van nieuwe maan tot vollemaan en terug.

Deze twee maancycli van maanfases en maandeclinatie lopen niet synchroon.

Maansknopen

Reden van de steeds extremer wordende maanhoogtes van de maan komt door de ligging van de maansknopen. d.w.z. de punten waar de baan van de maan de ecliptica kruist. De maan maakt een hoek, de inclinatie van ca 5,1 graad met de ecliptica, die op zijn beurt 23,5 graden helt op de hemelequator. De twee knooppunten staan tegenover elkaar aan de hemel, in de “klimmende knoop” kruist de maan de ecliptica van zuid naar noord, in de dalende knoop van noord naar zuid.

De knooppunten van de maanbaan liggen niet vast maar bewegen onder invloed van de aantrekkingskracht van de zon retrograad langs de ecliptica. De knopen hebben 18,6 jaar nodig voor een volledige omloop. Begin 2025 kwam de klimmende knoop van de maan in het lentepunt. Wij zitten nu precies in het punt van de meest extreme zuidelijke en noordelijk declinatie. Dat vind niet plaats bij volle maan, ligt dichter bij het eerste en laatste kwartier [De meest zuidelijke VOLLE maan vond echter al op 22-6-2024 plaats]

* Geocentrisch wil zeggen, gezien vanuit het middelpunt op aarde. In Utrecht zal het iets anders zijn dan in Delfzijl en weer anders dan in New Orleans.

** De meest extreme zuidelijke declinatie van de volle maan